Granica pomiędzy piciem ryzykownym, okazjonalnym, a nałogowym jest niezwykle cienka. Zwykle sami uzależnieni nie zauważają momentu, w którym ją przekraczają. Popadają wówczas w uzależnienie, nie mając nawet świadomości określonych trudności i przejawiania patologicznych zachowań. Co więcej, ich nałóg przybiera na sile wraz z upływem czasu i kolejnymi dawkami alkoholu dostarczanymi do ustroju. Toksyna obecna w sposób nieprzerwany w krwiobiegu chorego wywiera szkodliwy wpływ na wszystkie tkanki i komórki organizmu. Uszkadza strukturę i funkcjonowanie niemal wszystkich narządów wewnętrznych. Wyróżnia się cztery fazy alkoholizmu.
Stadium rozwoju choroby alkoholowej wpływa przede wszystkim na stan zdrowia i ogólne samopoczucie chorego. W różnych fazach swojego nałogu zmaga się on bowiem z różnorodnymi objawami. Stopniowo odczuwa coraz więcej dolegliwości. Mogą go również dotykać choroby przewlekłe. Często pojawiają się one jako schorzenia współistniejące z alkoholizmem. Dotyczy to przede wszystkim chorób wątroby, serca, nerek, trzustki i układu nerwowego. Rozwój uzależnienia można skutecznie zahamować lub nawet zatrzymać. W tym celu należy przerwać ciąg alkoholowy i skorzystać z profesjonalnej terapii choroby alkoholowej.
Czy objawy uzależnienia od alkoholu zależą od stopnia zaawansowania choroby?
Alkoholizm to złożone zaburzenie psychiczne polegające na uzależnieniu od spożywania alkoholu etylowego. Towarzyszą mu natrętne myśli i zachowania, które prowadzą w sposób bezpośredni do picia kolejnych dawek etanolu. Schorzenie to uznawane jest obecnie za chorobę cywilizacyjną. Wywołuje szereg konsekwencji nie tylko zdrowotnych, ale również społecznych. Przyczyny i objawy alkoholizmu są różnorodne. Zależą od indywidualnych predyspozycji i pobudek każdego człowieka oraz fazy alkoholizmu.
Początkowo dolegliwości związane z chorobą alkoholową nie są dla uzależnionego odczuwalne. Schorzenie to może zatem rozwijać się w sposób niezauważony nawet przez wiele miesięcy. Jak każda choroba, również i ta ma jednak swój początek, przebieg rozwoju oraz w niektórych przypadkach – koniec. Alkoholizm może rozpocząć się od niewielkich ilości alkoholu wypijanych podczas towarzyskich spotkań. Następnie chory zaczyna sięgać po używki coraz częściej, również w stanach obniżonego nastroju. W najgorszym scenariuszu rozwoju choroby alkoholowej dochodzi do zaniedbania życia społecznego, obowiązków rodzinnych i zawodowych, rozpadu rodziny i znacznego pogorszenia stanu zdrowia chorego.
Wszystkie etapy rozwoju uzależnienia określono jako cztery fazy alkoholizmu. Pierwsze z nich przechodzą w siebie niezwykle płynnie. Charakteryzują się niemal wyłącznie zwiększającą się chęcią sięgnięcia po alkohol etylowy. Stopniowo nałogowiec traci kontrolę nad ilością spożywanego alkoholu. Najwyższą skutecznością leczenia cieszą się działania podejmowane w stosunku do uzależnionych w pierwszych fazach rozwoju alkoholizmu.
Jak rozwijają się fazy alkoholizmu – faza wstępna (faza prealkoholowa) i faza ostrzegawcza
Faza wstępna alkoholizmu może trwać długotrwale. Zwykle to okres od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Etap ten zaczyna się od pozornie niegroźnego picia towarzyskiego. Wówczas człowiek wpadający w uzależnienie zwraca uwagę na przyjemność, jaka wynika ze spożywania alkoholu. Każdy kolejny drink lub kieliszek przynosi zwykle odprężenie i względny spokój. W tej fazie alkoholizmu o rozwoju nałogu decyduje zdolność alkoholu do tłumienia emocji i wyraźnych odpowiedzi układu nerwowego. Stopniowo człowiek potrzebuje coraz większych dawek etanolu, by osiągnąć podobny rezultat. Upojenie nie jest już tak łatwe ze względu na rosnącą tolerancję na alkohol. U osoby uzależnionej w fazie wstępnej alkoholizmu nie występują jeszcze swoiste objawy choroby alkoholowej. Ten etap uzależnienia od alkoholu nie wzbudza zatem zwykle podejrzeń u członków rodziny czy innych bliskich chorego. Również sam nałogowiec nie zdaje sobie sprawy z problemu alkoholowego i nadal szuka okazji do picia.
W fazie ostrzegawczej alkoholizmu występują pierwsze luki w pamięci (palimpsesty) spowodowane nadmiernym spożyciem etanolu. Toksyna, długotrwale i ciągle dostarczana do organizmu, powoduje szereg zmian metabolicznych i biochemicznych. Nie pozostaje obojętna również dla układu nerwowego i funkcjonowania mózgu. Człowiek coraz częściej pije alkohol w samotności, nie poszukując już specjalnych okazji. Dochodzi do utraty kontroli nad piciem, a jednocześnie chory próbuje racjonalnie tłumaczyć własne zachowanie po alkoholu. Stan upojenia staje się ciągły. Ta faza rozwoju uzależnienia od alkoholu nazywana jest stadium zwiastunkowym. To w nim czas upojenia przeplata się z okresami abstynencji.
Fazy alkoholizmu – na czym polega faza krytyczna?
Kolejne fazy alkoholizmu charakteryzują się bardziej dynamicznym przebiegiem. W fazie krytycznej spożycie alkoholu staje się priorytetem. Chory zaniedbuje swoje obowiązki, pracę, rodzinę, znajomych, rezygnuje z jakichkolwiek kontaktów i pełnienia ról społecznych. Całe jego życie kręci się wokół alkoholu i kolejnych jego dawek do wypicia. W fazie krytycznej nałogowiec nie utrzymuje długotrwałej abstynencji, ale wielokrotnie ją obiecuje. Dla osoby uzależnionej odczuwalne stają się pierwsze objawy somatyczne i dolegliwości związane z chorobami współistniejącymi. W przypadku nagłego odstawienia substancji odurzającej zmaga się ona również z głodem alkoholowym. Uzależniony coraz częściej bywa agresywny, nie panuje nad własnymi emocjami i reakcjami. Zaniedbuje również swój wygląd zewnętrzny.
Faza przewlekła (faza chroniczna) – ostatnie stadium choroby alkoholowej
Faza alkoholizmu o najbardziej szkodliwym przebiegu jest jednocześnie ostatnim stadium alkoholizmu. Nazywana jest mianem przewlekłej ze względu na swój stały charakter. W tej fazie rozwoju uzależnienia nałogowiec pije niemal bez przerwy. Jego ciągi alkoholowe mogą trwać nawet wiele tygodni. Osoba uzależniona wyzbywa się wszelkich wyrzutów sumienia z powodu swojego zachowania, wypiera trudności z własnej świadomości, obwiniając za własne zachowanie inne osoby z najbliższego otoczenia. W tej fazie choroby alkoholowej stale wysoki poziom etanolu we krwi powoduje szereg nieprawidłowości metabolicznych i biochemicznych. Samodzielne przerwanie ciągu alkoholowego w tym momencie może okazać się skrajnie niebezpieczne. Nałogowiec będzie bowiem zmagał się ze wzmożonymi objawami zespołu abstynencyjnego. Może popadać w stany depresyjne, cierpieć z powodu delirium, psychozy alkoholowej, padaczki alkoholowej w postaci drgawek. Nadmierna ilość wypijanego alkoholu sprawia, że faza przewlekła alkoholizmu może prowadzić nawet do śmierci chorego.
Czy rozwój choroby można zatrzymać niezależnie od aktualnej fazy uzależnienia od alkoholu?
Główne 4 fazy alkoholizmu wyróżnił Elvin Morton Jellinek. Według niego każda kolejna z nich charakteryzuje się zwiększeniem liczby objawów uzależnienia z jednoczesnym wzrostem ich natężenia. Skuteczne leczenie alkoholizmu można rozpocząć na każdym etapie jego rozwoju. Specjaliści zwracają jednak uwagę chorych, że szybko podjęte leczenie sprzyja ograniczeniu i odwróceniu niektórych skutków długotrwałego nadużywania alkoholu. Ze względu na mnogość metod leczenia alkoholizmu, wielu pacjentów i ich najbliższych zastanawia się nad tym, od czego zacząć leczenie alkoholizmu.
Pierwszym krokiem do powrotu do życia w trzeźwości jest profesjonalny detoks alkoholowy, czyli odtrucie alkoholowe. Dzięki niemu możliwe staje się bezpieczne i skuteczne przerwanie ciągu alkoholowego. Odstawienie substancji odurzającej jest natomiast warunkiem koniecznym do rozpoczęcia leczenia. W długotrwałym utrzymaniu abstynencji pomaga z kolei zabieg implementacji wszywki alkoholowej. Terapia Esperalem jest zaliczana do grona metod awersyjnych, farmakologicznie wspierających leczenie alkoholizmu. Działanie wszywki alkoholowej polega na wzbudzeniu uczucia obawy i awersji przed spożywaniem alkoholu. Każda próba przepicia wszywki alkoholowej może bowiem zakończyć się znacznym pogorszeniem stanu zdrowia uzależnionego, a nawet grozić jego utratą życia. Długość działania Esperalu umożliwia ponadto jednoczesne podjęcie innych elementów kompleksowej terapii uzależnień. Mowa tu przede wszystkim o psychoterapii.