Alkohol towarzyszy człowiekowi niemal od zawsze. Najczęściej staje się elementem większości spotkań towarzyskich, imprez, coraz częściej również wydarzeń kulturalnych. Istnieje wiele okazji do świętowania i zatracania się w rzekomo pozytywnym działaniu alkoholu etylowego. Nadmierne spożywanie substancji odurzającej powoduje, że stopniowo wzrasta tolerancja organizmu człowieka na używkę. Przyczynia się ponadto do pobudzenia ośrodka nagrody, jaki znajduje się w mózgu każdego z nas. Uczucie przyjemności, odprężenia i relaksu, jakie towarzyszy nam po spożyciu etanolu, zawdzięczamy przede wszystkim wydzielającym się do krwiobiegu tzw. hormonom szczęścia. Choroba alkoholowa powstaje w wyniku nadmiernego przyzwyczajenia się ustroju do określonego stężenia alkoholu w krwiobiegu. Po przerwaniu ciągu alkoholowego i nagłym odstawieniu substancji odurzającej większość alkoholików zmaga się z objawami odstawienia, które stanowią fizjologiczną odpowiedź organizmu na brak używki. Jakie są jednak objawy alkoholizmu, które wskazują na stopniowe przyzwyczajenie chorego do nadmiernych ilości etanolu?
Obecnie choroba alkoholowa urasta do rangi problemu ogólnospołecznego, a nawet zasługuje na miano choroby cywilizacyjnej. Coraz większa liczba osób zmaga się z konsekwencjami nadmiernego spożywania alkoholu. Cierpią one z powodu chorób współistniejących, niewydolności wielonarządowej, zaburzeń psychicznych. W wyniku długotrwałych ciągów alkoholowych w organizmie człowieka dochodzi do szeregu zmian metabolicznych i biochemicznych oraz strukturalnych. Uszkodzeniom ulegają narządy wewnętrzne, zaburzona zostaje współpraca wszystkich układów. Dysfunkcje dotykają zwykle funkcjonowania serca, wątroby, nerek, żołądka, trzustki, mózgu. Ponieważ trudno stwierdzić konkretnie, kiedy zaczyna się choroba alkoholowa, jej leczenie często jest opóźnione. Pierwsze objawy alkoholizmu mogą nie być jednoznaczne, a sam alkoholik początkowo najczęściej skutecznie je ukrywa.
Dlaczego alkoholik pije alkohol?
Najczęściej w kieliszku trunku szukamy odprężenia i sposobu na zwalczenie nadmiernego stresu. Początkowo nałogowcy sięgają po alkohol po ciężkim dniu, w sytuacjach stresowych, podczas spotkań towarzyskich. Stopniowo jednak nałogowiec poszukuje kolejnych okazji do picia alkoholu, dostrzegając jego rzekomy pozytywny wpływ na własne samopoczucie. Przyczyny spożywania alkoholu i jego nadużywania nie są do końca poznane. Badacze wskazują, że na uzależnienie wpływa obsesja i kompulsja. Wewnętrzne emocje pociągają człowieka do sięgania po alkohol i zmuszają do robienia określonych czynności, w tym przypadku spożywania etanolu bez umiaru i kontroli. Niezależnie od tego, jakie są objawy alkoholizmu, które chorzy odczuwają na różnych etapach rozwoju swojego schorzenia, przyczyn popadania w nałóg można wymienić przynajmniej kilka. Co więcej, różnią się one osobniczo.
Czym jest alkoholizm i jakie są jego przyczyny?
Jako najważniejsze przyczyny choroby alkoholowej wymienia się predyspozycje osobowościowe i genetyczne. Słaba odporność psychiczna, podatność na manipulacje, przebywanie w nieodpowiednim towarzystwie, zaburzenia psychiczne – to tylko niektóre z czynników, które również mogą być odpowiedzialne za rozwój choroby alkoholowej. Najczęściej początkowo osoba uzależniona zaprzecza, jakoby miała problem z nadmiernym spożywaniem alkoholu. Zdarza się, że spożywa trunki w samotności, ukrywając upajanie się przed najbliższymi. Pod wpływem alkoholu chorzy zwykle czują się najlepiej, w związku z czym nie dopuszczają do wytrzeźwienia organizmu i popadają w ciągi alkoholowe. W zaawansowanych fazach rozwoju choroby ich długość sięga nawet kilku tygodni nieprzerwanego picia alkoholu.
Fazy choroby alkoholowej u osoby uzależnionej
Istotę uzależnienia od alkoholu etylowego stanowi niewytłumaczalna potrzeba spożycia alkoholu dla poprawy samopoczucia psychofizycznego. Wiąże się to z kolei ze stopniowym wzrostem tolerancji na alkohol. Im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym większe są szanse nałogowca na jego wyjście z nałogu. Wyróżnia się 4 fazy choroby alkoholowej: ostrzegawczą, wstępną, krytyczną i przewlekłą. Każda z nich charakteryzuje się innym przebiegiem i nasileniem objawów. Są one zatem różnorodne wśród osób uzależnionych od alkoholu i zależą nie tylko od stopnia uzależnienia, ale również od indywidualnych predyspozycji np. do zatrucia alkoholem etylowym. Szybka reakcja w przypadku zauważenia pierwszych ostrzegawczych objawów alkoholizmu pozwala na odpowiednio wczesne postawienie trafnej diagnozy i rozpoczęcie procesu terapeutycznego.
Objawy uzależnienia od alkoholu – sygnały ostrzegawcze
Najpowszechniejsze początkowe objawy alkoholizmu to:
- przekonanie, że alkohol redukuje napięcie, odpręża, daje spokój, zmniejsza poczucie winy, dodaje pewności siebie i odwagi;
- poszukiwanie okazji do wypicia alkoholu;
- coraz częstsze picie alkoholu w samotności;
- utrata kontroli nad ilością spożywanego alkoholu i jego częstotliwością;
- możliwość wypicia coraz większej ilości trunku (tzw. coraz mocniejsza głowa);
- luki w pamięci – palimpsesty.
Jakie są objawy alkoholizmu? Układ nerwowy i zdrowie psychiczne
Kiedy alkoholik zauważy, że ma problem z nadmiernym spożywaniem alkoholu etylowego, podejmuje próby kontroli. Są one zwykle nieudane. Kieruje nim bowiem nieodparta chęć dalszego sięgania po używkę. Po wypiciu pierwszej dawki alkoholu pojawia się niemożność świadomego i skutecznego zdecydowania o przerwaniu stanu upojenia.
We wstępnej (prealkoholowej) fazie rozwoju choroby alkoholowej uzależniony odkrywa, że spożycie alkoholu powoduje przyjemne doznania i łagodzi przykre stany emocjonalne. Picie alkoholu staje się dla niego priorytetową strategią ograniczania konsekwencji nadmiernego stresu oraz radzenia sobie z nieprzyjemnymi emocjami. W tej fazie rozwoju choroby uzależniony spożywa alkohol zwykle w towarzystwie, nie odmawiając kolejnych kieliszków. Nie dostrzega własnego problemu i spożywa coraz większe ilości etanolu w celu uzyskania efektu odprężenia. W fazie ostrzegawczej rozwoju alkoholizmu u chorego pojawiają się luki pamięciowe, które polegają na niemożności przypomnienia sobie szczegółów z rzeczywistości, w której spożyło się nadmierną dawkę substancji odurzającej. Picie staje się rodzajem wewnętrznego przymusu, coraz trudniejszego do zwalczenia. Chory odczuwa wstyd, pije, by rozładować napięcie, stosuje powszechne, choć nieskuteczne kliny dla rozładowania nieprzyjemnych objawów odstawiennych.
Fazę krytyczną uzależnienia cechuje całkowita utrata kontroli nad spożywanym trunkiem. Wypicie jednorazowej porcji alkoholu rozpoczyna długotrwały ciąg alkoholowy. Chory stosuje mechanizmy iluzji i zaprzeczeń, manipuluje rzeczywistością i bliskimi osobami, racjonalizując i tłumacząc własne patologiczne zachowania. Najczęściej w tym stadium choroby pojawiają się pierwsze objawy zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Mąż alkoholik może stać się nagle zazdrosny, agresywny, nieufny i wrogo nastawiony. W fazie przewlekłej nałogu ciągi alkoholowe są skrajnie długie, a alkoholik upija się zwykle w samotności. Następuje jego degradacja społeczna i zawodowa. Chory odczuwa problemy natury emocjonalnej, społecznej i psychicznej. Wraz z rozwojem uzależnienia występują u niego zaawansowane zaburzenia pamięci, nastroju, psychozy, majaczenia i halucynozy.
Jakie są fizyczne objawy alkoholizmu?
Uzależnienie od alkoholu jest chorobą natury psychicznej i fizycznej. Chorzy odczuwają więc szereg objawów psychosomatycznych, jakie wynikają bezpośrednio z nadmiernego spożywania alkoholu. Uzależnienie fizyczne opiera się przede wszystkim na nieodpartej chęci sięgnięcia po kolejne dawki trunku w związku ze wzrastającą tolerancją organizmu chorego na etanol. W pierwszych dwóch fazach rozwoju schorzenia chory zmaga się zwykle z objawami odstawiennymi, które odczuwa tuż po rezygnacji z dalszego spożywania alkoholu etylowego. Czasami mylnie kojarzone są one z popularnym kacem lub zatruciem alkoholowym. Chorzy borykają się zatem z bólami i zawrotami głowy, osłabieniem, bólami mięśniowymi, nudnościami, biegunkami, nieprzyjemną suchością w ustach, kołataniem serca.
Wraz z rozwojem choroby spowodowanej piciem alkoholu w organizmie człowieka dochodzi do uszkodzeń narządów wewnętrznych i zaburzenia ich pracy. W zaawansowanym stadium choroby chorzy zmagają się z zespołem móżdżkowym, polineuropatiami, kardiomiopatią, nadciśnieniem tętniczym oraz niewydolnością i marskością wątroby. W przypadku alkoholizmu wiele schorzeń powstaje w wyniku przyjmowania alkoholu w dawkach szkodliwych i toksycznych. Nazywa się je mianem chorób współistniejących, które wymagają leczenia, podobnie jak sam nałóg, czyli przyczyna ich wystąpienia. Zwiększa się ryzyko rozwoju choroby nowotworowej, w związku z udowodnionym naukowo kancerogennym wpływem toksyn poalkoholowych na organizm człowieka.
Leczenie alkoholizmu a abstynencja i objawy zespołu abstynencyjnego
Wielu pacjentów zastanawia się, od czego zacząć leczenie alkoholizmu? Pierwszym krokiem na drodze do trzeźwości dla większości z nich staje się odtrucie alkoholowe lub zabieg implementacji wszywki alkoholowej. Obie metody leczenia alkoholizmu pomagają bezpiecznie i skutecznie przerwać ciąg alkoholowy. Terapia Esperalem umożliwia wzbudzenie zewnętrznej motywacji pacjenta do zwalczania uzależnienia. Z czasem i pod wpływem oddziaływań psychoterapeutycznych przekształca się ona w wewnętrzną i świadomą chęć pokonania choroby alkoholowej. Długość trwania detoksu alkoholowego zależy głównie od stopnia uzależnienia i wyniszczenia organizmu szkodliwym działaniem toksyn poalkoholowych i metabolitów etanolu. Działanie wszywki alkoholowej może z kolei sięgać okresu od 8 do 12 miesięcy. To odpowiedni czas na podjęcie dobrowolnej decyzji o uczestnictwie w pozostałych elementach kompleksowej terapii alkoholizmu, z psychoterapią indywidualną lub grupową na czele.
Etapem leczenia uzależnienia od alkoholu powinno być ograniczenie uciążliwości objawów Alkoholowego Zespołu Abstynencyjnego (AZA). Występują one jako odpowiedź organizmu na brak substancji psychoaktywnej w krwiobiegu. Nagłe odstawienie alkoholu etylowego wiąże się bowiem z pewnym szokiem ustroju, przyzwyczajonego dotychczas do obecności używki w krwiobiegu. Głód alkoholowy objawia się przede wszystkim za pośrednictwem bólu głowy, nudności, wymiotów, ogólnego rozdrażnienia, męczliwości, bezsenności, nadpotliwości. Pacjenci mogą ponadto zmagać się z zaburzeniami psychicznymi o różnym nasileniu, włącznie z omamami i halucynacjami. W odpowiedzi na te symptomy lekarze stosują farmakoterapię, zlecając środki uśmierzające ból, o działaniu nasennym, uspokajającym i przeciwwymiotnym.
Jakie są skutki alkoholizmu i choroby spowodowane piciem alkoholu?
Nawet spożywanie niewielkiej ilości alkoholu może prowadzić do stopniowego rozwoju choroby alkoholowej. Wpływ na rozwój uzależnienia ma bowiem wiele czynników. Ponieważ alkoholizm jest chorobą złożoną, o skomplikowanej etiologii i niejednoznacznym przebiegu, jego skutki dla zdrowia i życia człowieka mogą być tragiczne. Nadmierne spożywanie alkoholu przyczynia się do powstania nieprzyjemnych objawów zatrucia. Badania prowadzone nad wpływem alkoholu etylowego na organizm człowieka wykazały ponadto, że spożywanie alkoholu prowadzi do zwiększenia ryzyka zapadalności na wybrane schorzenia i stany zagrożenia zdrowia, a nawet życia człowieka. Do najpowszechniejszych z nich należą: udar mózgu, zawał mięśnia sercowego, zaburzenia czucia, zapalenie błony śluzowej żołądka, zapalenie trzustki, kamica nerkowa, niedokrwistość, zaburzenia rytmu serca.
Leczenie uzależnienia a objawy Alkoholowego Zespołu Abstynencyjnego (AZA)
W konsekwencji alkoholizmu pacjent odczuwa nie tylko objawy zatrucia alkoholowego, ale skazany jest najczęściej na wystąpienie zespołu abstynencyjnego. Po przerwaniu ciągu alkoholowego pojawiają się objawy odstawienne, w odpowiedzi na psychiczne uzależnienie od alkoholu. Niezależnie od ilości spożywanego alkoholu, jego brak w krwiobiegu powoduje przykre objawy, skłaniające pacjentów do kolejnego upojenia alkoholowego, powrotu do nałogu i przyczyniając się do rozwoju nawrotów choroby. Zwalczyć objawy psychiczne i somatyczne uzależnienia może wyłącznie abstynencja.
Dlatego bardzo ważne jest, by w przypadku zauważenia pierwszych objawów choroby alkoholowej podjąć leczenie. Im wcześniej się je rozpocznie, tym większe prawdopodobieństwo, że uda się pokonać nałóg i żyć bez alkoholu. Warto skorzystać z kompleksowego leczenia, na które składa się detoks alkoholowy, psychoterapia alkoholizmu, dzięki której osoba uzależniona zmienia myślenie na temat alkoholu, a także wszywka alkoholowa (Esperal). Ta ostatnia jest pewnego rodzaju straszakiem. Ponieważ połączenie Esperalu z alkoholem może wywołać niebezpieczne objawy reakcji disulfiramowej, pacjent, bojąc się ich, zmusza się do niepicia. Taką terapię nazywamy terapią awersyjną, gdyż wzbudza ona awersję, niechęć do alkoholu.