Zatrucie alkoholem jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu człowieka. Występuje po spożyciu zbyt dużych dawek alkoholu lub wypiciu alkoholi niespożywczych (np. metanolu). W drugim przypadku do zatrucia może dojść nawet omyłkowo. Poszczególne alkohole nie różnią się bowiem między sobą. Mają podobny aromat, smak i wygląd. W przypadku niektórych osób objawy zatrucia alkoholowego mogą przywoływać na myśl oznaki zwykłego upojenia. Dolegliwości te są zwykle bagatelizowane, co powoduje odroczenie w czasie pomocy specjalistycznej.
Oprócz stanu silnego upojenia alkoholowego, zatrucie alkoholem często myli się z powszechnym kacem. Nie należy jednak utożsamiać tych stanów. Zarówno upojenie, jak i kac stanowią fizjologiczną odpowiedź organizmu na zbyt duże stężenie alkoholu w krwiobiegu. Zatrucie to zaś reakcja patologiczna, nie tylko nieprzyjemna w odczuciach, ale przede wszystkim – niebezpieczna. Osoba zmagająca się z objawami tego stanu powinna jak najszybciej znaleźć się pod opieką specjalistów.
Ostre zatrucie alkoholem a upojenie alkoholowe i kac
Objawy kaca są związane ze sposobem, w jaki dany organizm metabolizuje alkohol etylowy. Część etanolu wydalana jest przez układ oddechowy oraz moczowy. Zdecydowana większość toksyn neutralizowana jest jednak w wątrobie. Tam etanol zmienia się w aldehyd octowy z udziałem enzymu dehydrogenazy aldehydowej. Następnie toksyna przekształca się w nieszkodliwą postać kwasu octowego, a następnie – dwutlenku węgla i wody. Do kaca często dochodzi na skutek odwodnienia i wyjałowienia organizmu. Brak wody oraz substancji odżywczych przyczynia się do zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej organizmu. Kac bywa tym większy, im większą dawkę alkoholu dostarczamy do ustroju. Zatrucie alkoholem etylowym lub alkoholami niespożywczymi w swoim mechanizmie powstawania wygląda całkowicie inaczej. Przede wszystkim jego przebieg jest o wiele bardziej dynamiczny, a przez to niebezpieczny.
Od czego zależy stopień zatrucia alkoholowego?
Etanol jest podstawowym składnikiem napojów procentowych. W alkoholach jego stężenie waha się głównie pomiędzy wartościami 3% a 60%. Przy spożyciu jednorazowym śmiertelna dawka wynosi 300 ml czystego alkoholu, co odpowiada około 0,7 l wódki. Przyczyny zatrucia są zwykle jednoznaczne. To albo nadużycie etanolu, albo spożycie alkoholu nieprzeznaczonego do picia.
Zatrucie alkoholowe to stan, który przebiega różnorodnie i zależy głównie od ilości oraz rodzaju wypijanego alkoholu. Nie bez znaczenia są również ogólne cechy pacjenta i stan jego zdrowia, a także stopień ewentualnego uzależnienia oraz nasilenie objawów alkoholizmu. Etanol działa narkotycznie i depresyjnie na sposób funkcjonowania układu nerwowego. Po zatruciu może dojść nawet do zgonu, najczęściej w wyniku śpiączki alkoholowej, zachłyśnięcia się wymiocinami, utraty świadomości i zablokowania drożności dróg oddechowych.
Istnieje kilka faz zatrucia alkoholem etylowym. W pierwszej u człowieka zauważa się nadmierne pobudzenie, nadpobudliwość ruchową, zaburzenia równowagi. Drugi etap zatrucia alkoholowego wiąże się z sennością osoby upojonej, następnie staje się ona nieświadoma, osłabiona. W przebiegu III stopnia zatrucia pacjent traci kontrolę nad własnym zachowaniem. IV stopień zatrucia organizmu alkoholem jest najbardziej niebezpieczny – to zamartwica. U pacjenta dochodzi do śpiączki, hipotermii i licznych problemów z oddychaniem oraz krążeniem.
Jakie są objawy zatrucia alkoholem?
Niepokojące objawy zatrucia alkoholem etylowym obejmują wszystkie układy i narządy wewnętrzne. Wyglądają inaczej, zależnie od rodzaju i dawki wypitego alkoholu, tolerancji na toksyny, czasu spożycia i masy ciała człowieka. Zwykle osoby nadużywające alkoholu zmagają się z zatruciem objawiającym się nudnościami, wymiotami, bełkotliwą mową, bólami i zawrotami głowy oraz zaczerwienieniem skóry i spojówek. Wśród innych dolegliwości wymienia się gorączkę i dreszcze, problemy z mówieniem, ogólne osłabienie, labilność emocjonalną, drgawki, zaburzenia świadomości, a także zniesienie odruchów. Nasilające się objawy zatrucia mogą prowadzić do problemów ze świadomością, śpiączki, spłycenia oddechu, zaburzeń oddychania i krążenia. Podczas zatrucia dochodzi do ujawnienia się pierwszych objawów wysokiego ciśnienia tętniczego krwi.
Nasilenie objawów wzrasta wraz z upływem czasu i kolejnymi dawkami etanolu dostarczanymi do krwiobiegu. Jeżeli nałogowiec utrzymuje ciąg alkoholowy i dojdzie u niego do zatrucia etanolem, leczenie staje się niezwykle trudne i złożone. Objawy mogą bowiem dotyczyć wielu układów wewnętrznych jednocześnie, a nawet sprzyjać rozwojowi groźnych chorób przewlekłych. Dolegliwości te mogą mieszać się ze sobą, tworząc niespójny obraz kliniczny. Utrudnia to proces diagnostyczny, a co za tym idzie – opóźnia rozpoczęcie leczenia.
Pierwsza pomoc po nadużyciu alkoholu i w przypadku ostrego zatrucia
Po nadmiernym spożyciu alkoholu, w przypadku zatrucia alkoholowego i w przypadku podejrzenia zatrucia, konieczne jest niezwłoczne udzielenie człowiekowi pomocy. Nadmierne stężenie alkoholu we krwi prowadzi do występowania szeregu zaburzeń układowych i wielonarządowych. Szybka diagnostyka i podjęte leczenie pozwalają na ograniczenie ryzyka ich rozwoju. Konieczne jest zatem wezwanie zespołu ratownictwa medycznego.
Zatrucie alkoholem może przebiegać w sposób łagodny. Jeżeli upojona osoba pozostaje przytomna, należy zadbać przede wszystkim o bezpieczeństwo – nie tylko jej, ale również własne. W euforii i podnieceniu może ona zrobić sobie krzywdę. Należy ją zatem chronić przed upadkiem i urazem. Warto zadbać o komfort psychiczny i termiczny tej osoby, przeciwdziałając hipotermii. Nie należy prowokować wymiotów ani podawać leków.
Pierwsza pomoc przy zatruciu u osoby nieprzytomnej rozpoczyna się od oceny jej funkcji życiowych. Najważniejsze jest udrożnienie jej dróg oddechowych oraz kontrola występowania oddechu. Jeżeli upojona osoba oddycha, należy ułożyć ją w pozycji bocznej bezpiecznej, z lekko odchyloną głową. W tym przypadku również należy zadbać o komfort cieplny, stosując okrycie. Konieczna jest kontrola parametrów życiowych celem ograniczenia zagrożenia życia.
W sytuacji braku reakcji na bodźce i zatrzymania krążenia należy przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Niektórzy specjaliści zalecają, by prowadzić ją wyłącznie poprzez uciski klatki piersiowej, bez wykonywania oddechów. Toksyczne alkohole są lotne, a w ustach poszkodowanego mogą znajdować się np. resztki wymiocin.
Zatrucie alkoholem etylowym – leczenie
Leczenie zatrucia alkoholem rozpoczyna się od ustalenia przyczyny stanu pacjenta. Należy zatem ocenić, czy mamy do czynienia z zatruciem alkoholem metylowym, etylowym lub innym. Lekarze zlecają oznaczenie stężenia alkoholu we krwi pacjenta oraz gazometrię z krwi tętniczej. Konieczne jest ścisłe monitorowanie stanu zdrowia zatrutego pacjenta – funkcji życiowych, wsparcie układu krążenia i zabezpieczenie drożności dróg oddechowych. Jeżeli od spożycia alkoholu nie minęło wiele czasu, specjaliści zlecają płukanie żołądka. W przypadku niektórych pacjentów wykonuje się hemodializę oczyszczającą krew z toksycznych substancji.
To, ile trwa zatrucie alkoholem, zależy od indywidualnego stanu pacjenta oraz zastosowanego leczenia. Niektóre objawy ustępują już w ciągu godziny od spożycia nadmiernej ilości alkoholu. Pod kontrolą specjalistów dochodzi do szybkiej regulacji funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego i wyrównania poziomu elektrolitów oraz glukozy we krwi. Leczenie zatrucia alkoholowego nie ogranicza się jednak do niwelowania jego objawów. Konieczne jest zajęcie się przyczyną tego stanu.
Jak kompleksowa terapia alkoholizmu zapobiega objawom zatrucia alkoholowego?
Ciężkie zatrucie alkoholem stanowi zwykle sygnał alarmowy dla pacjentów i ich bliskich. Najczęściej jest bowiem konsekwencją długotrwałego i nadmiernego spożywania toksyny. Osoby uzależnione przedłużają swoje ciągi alkoholowe w obawie przed wystąpieniem objawów głodu alkoholowego. Wpadają tym samym w mechanizm błędnego koła, zwiększając stopień własnego uzależnienia.
Zatrucie alkoholem może występować wielokrotnie w życiu człowieka. By zminimalizować ryzyko nawrotu, konieczne jest podjęcie decyzji o terapii choroby alkoholowej. Wielu uzależnionych zastanawia się zatem nad tym, od czego zacząć leczenie alkoholizmu. W przerwaniu ciągu alkoholowego skutecznie pomaga odtrucie alkoholowe, czyli profesjonalny detoks alkoholowy. Zapobiega występowaniu Alkoholowego Zespołu Abstynencyjnego, wzmacniając motywację chorego do kontynuacji leczenia. Po oczyszczeniu organizmu z alkoholu i toksycznych pozostałości po nim niektórym pacjentom zaleca się stosowanie awersyjnych metod leczenia alkoholizmu. Wśród nich prym wiedzie zabieg implementacji wszywki alkoholowej. Działanie wszywki alkoholowej opiera się na wzbudzeniu nieprzyjemnych skojarzeń z piciem alkoholu etylowego. Nałogowiec utrzymuje zatem abstynencję, obawiając się połączenia leku z etanolem. Przepicie wszywki alkoholowej grozi bowiem tzw. reakcji disulfiramowej, czyli zatrucia aldehydem octowym. Terapia Esperalem jest długotrwała – jego działanie sięga nawet roku.
Długość działania Esperalu sprzyja z kolei rozpoczęciu psychoterapii. Spotkania ze specjalistami mogą przybierać formę rozmów indywidualnych lub grupowych. Niektórzy uzależnieni najlepiej czują się w towarzystwie innych osób z tymi samymi trudnościami. Z myślą o nich powstały grupy wsparcia oraz meetingi AA.
Zatrucie alkoholem – czy istnieją domowe sposoby na dolegliwości po spożyciu dużej ilości alkoholu?
Skuteczne leczenie alkoholizmu oraz zatrucia alkoholowego możliwe jest wyłącznie pod kontrolą i ze wsparciem specjalistów. Domowe sposoby na ograniczenie uciążliwych dolegliwości dotyczą zwykle powszechnego kaca. Co więcej, nie zawsze są one skuteczne i nie na każdego człowieka zadziałają w równej mierze. Skutki zatrucia alkoholowego są długotrwałe i długofalowe. Bez specjalistycznej pomocy mogą się utrzymywać lub nawet nawracać.
Kontrola specjalisty pozwala na odróżnienie zatrucia alkoholowego od podobnych objawów upojenia alkoholowego, kaca, a nawet zatrucia pokarmowego. W momencie, gdy pojawiają się objawy zatrucia, liczy się czas. Ich bagatelizowanie lub nawet ignorowanie działa na niekorzyść osoby upojonej. Sytuacja ta jest niebezpieczna zwłaszcza wtedy, gdy doszło do zatrucia metanolem lub innym niespożywczym alkoholem. Spożycie trucizny stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, a w wyniku rozwijającego się zatrucia alkoholowego może dojść nawet do zgonu człowieka. Stosowanie domowych sposobów na szybką detoksykację nie jest wówczas skuteczne ani bezpieczne.