Alkoholowy Zespół Abstynencyjny (AZA), zwany również zespołem odstawienia alkoholu, to grupa objawów fizycznych i psychicznych, które pojawiają się po nagłym zaprzestaniu lub znacznym zmniejszeniu ilości bądź częstotliwości spożywanego alkoholu u osób uzależnionych od niego. Objawy te mogą być łagodne lub ciężkie, w zależności od stopnia uzależnienia i czasu trwania picia. Możliwe jest skuteczne leczenie tego stanu, jednak zawsze powinno ono przebiegać w klinicznych warunkach specjalistycznej placówki leczenia uzależnienia od alkoholu.
Odstawienie alkoholu etylowego – a tym bardziej przerwanie ciągu alkoholowego w zaawansowanej fazie choroby – nie należy do łatwych zadań. Większość osób uzależnionych nie jest w stanie samodzielnie zrezygnować ze spożywania substancji odurzającej. Abstynencja jest trudna do uzyskania przede wszystkim ze względu na mechanizm psychicznego i fizycznego uzależnienia od działania toksyn poalkoholowych. Układ nerwowy szybko przyzwyczaja się bowiem do zmian zachodzących w całym ustroju człowieka spożywającego nadmierne ilości substancji odurzającej. W związku z tym każdy jej brak może powodować, że u pacjenta wystąpi Alkoholowy Zespół Abstynencyjny.
Dlaczego osoba uzależniona odczuwa głód alkoholowy?
Głód alkoholowy, czyli nawracająca, silna ochota na spożywanie alkoholu, to jeden z kluczowych objawów uzależnienia od alkoholu. Alkoholowy Zespół Abstynencyjny ma zarówno fizjologiczne, jak i psychiczne podstawy. Etanol wpływa na układ nerwowy, w tym na poziom neuroprzekaźników, które regulują emocje, nastrój i motywację. Długotrwałe picie alkoholu prowadzi do adaptacji mózgu. Przyzwyczaja się on do stałej obecności alkoholu i jego wpływu na funkcjonowanie. Po spożyciu etanolu zwiększa się wydzielanie dopaminy – neuroprzekaźnika, który jest związany z uczuciem przyjemności i nagrody. Alkohol ma jednocześnie działanie skrajnie hamujące (poprzez GABA) oraz pobudzające (poprzez glutaminian). Regularne picie może zmieniać poziom hormonów, takich jak kortyzol (hormon stresu), który w naturalny sposób jest obniżany po spożyciu alkoholu. Gdy osoba uzależniona przestaje pić, poziom kortyzolu może wzrosnąć. Wówczas wywołuje objawy stresu i niepokoju, które często przyczyniają się do wystąpienia głodu alkoholowego.
U osoby uzależnionej od alkoholu picie staje się częścią jej codziennego życia i rytuałów. Często wiąże się to z określonymi sytuacjami społecznymi, stresem lub innymi emocjami, które osoba stara się zagłuszyć alkoholem. Stąd Alkoholowy Zespół Abstynencyjny może być także reakcją na konkretne bodźce (np. stres, zmęczenie, problemy emocjonalne). Nie bez powodu uważa się zatem, że m.in. sport pomaga wyjść z alkoholizmu. Pasja i hobby pozwalają bowiem zmienić dotychczasowe przyzwyczajenia i nawyki uzależnionego.
Dodatkowo, w miarę jak osoba uzależniona pije coraz więcej alkoholu, jej organizm rozwija tolerancję na jego działanie. To oznacza, że dla uzyskania tego samego efektu (np. poczucia euforii czy ulgi od stresu) musi spożywać większe ilości używki. Ostatecznie prowadzi to do wzmocnienia objawów głodu alkoholowego. Organizm oczekuje bowiem większej ilości alkoholu, aby poczuć się jak dotychczas.
Alkoholowy Zespół Abstynencyjny – objawy nagłego odstawienia alkoholu i przerwania ciągu alkoholowego
Alkoholowy Zespół Abstynencyjny charakteryzuje się występowaniem stopniowo nasilających się objawów. Stają się one coraz bardziej dokuczliwe, a tym samym niebezpieczne, im dłużej osoba uzależniona trwa w trzeźwości po przerwaniu ciągu alkoholowego. Ze względów bezpieczeństwa istotne jest zatem, by rezygnacja z nałogowego picia odbywała się pod kontrolą i ze wsparciem specjalistów. Wśród łagodnych objawów odstawiennych wymienia się:
- drżenie rąk,
- potliwość,
- niepokój i lęk,
- nudności i wymioty,
- bezsenność,
- przyspieszoną akcję serca,
- bóle i zawroty głowy.
Do cięższych objawów należą z kolei:
- majaczenie alkoholowe (delirium tremens) – stan, który może obejmować halucynacje, dezorientację, drżenie ciała, wysoką gorączkę, a także może prowadzić do utraty świadomości,
- napady drgawek, przypominające atak padaczki,
- utrata świadomości,
- nagłe zatrzymanie krążenia.
Alkoholowy Zespół Abstynencyjny (AZA) – czy możliwe jest leczenie zespołu odstawienia?
Alkoholowy Zespół Abstynencyjny wymaga interwencji lekarskiej. Jeżeli uzależniony pacjent odczuwa objawy głodu alkoholowego i nie podejmie współpracy ze specjalistami, jego stan zdrowia będzie się pogarszał. W rezultacie chory może ulec dokuczliwym dolegliwościom i powrócić do picia. Pierwszym etapem leczenia alkoholizmu zawsze jest odstawienie substancji odurzającej i rezygnacja z kontynuacji picia. Skutecznie pomaga w tym odtrucie alkoholowe, czyli profesjonalny detoks alkoholowy. Wśród zalet detoksu alkoholowego wymienia się przede wszystkim jego bezpieczeństwo i wysoką skuteczność. Z tej metody leczenia alkoholizmu korzystają chorzy na wszystkich etapach uzależnienia alkoholowego i z różnorodnymi objawami alkoholizmu. Detoksykacja polega na odstawieniu alkoholu i zastosowaniu dożylnej suplementacji substancji odżywczych, co ma zapobiegać nagłym reakcjom organizmu uzależnionego pacjenta. W zależności od jego potrzeb powszechnie stosuje się również farmakoterapię.
Jak zniechęcić pacjenta do spożywania alkoholu nawet po zakończeniu leczenia?
Nieleczony zespół odstawienny może prowadzić do wystąpienia szeregu poważnych objawów somatycznych i psychicznych. Powszechne są udary mózgu po alkoholu, zaburzenia psychiczne, emocjonalne, zmiany osobowości. Zatrucie alkoholem obejmuje cały organizm uzależnionego pacjenta. Etanol transportowany jest wraz z komórkami krwi do wszystkich organów wewnętrznych ustroju. Przerwać ten stan można jedynie wówczas, gdy osoba uzależniona utrzyma stan abstynencji i nie ulegnie objawom zespołu odstawiennego. Alkoholowy Zespół Abstynencyjny jest najczęstszą przyczyną nawrotu choroby alkoholowej.
W ograniczaniu ryzyka występowania nawrotu alkoholizmu docenia się skuteczność wszywki alkoholowej. Terapia Esperalem wybierana jest jako pomocnicza metoda farmakologicznego leczenia alkoholizmu. Działanie wszywki alkoholowej opiera się na mechanizmie blokady wydzielania przez wątrobę enzymu koniecznego do trawienia etanolu. Podstawowym zaleceniem lekarskim podczas stosowania leku Esperal jest zatem konieczność zachowania bezwzględnej trzeźwości. Niestosowanie się do tych wskazówek i podjęcie próby przepicia wszywki alkoholowej, wszczepionej do organizmu osoby uzależnionej, prowadzi do wystąpienia groźnych objawów tzw. reakcji disulfiramowej. Pacjent powstrzymuje się zatem przed piciem alkoholu z obawy przed pogorszeniem stanu własnego zdrowia. Zwykle z pomocą specjalistów pozostaje nieugięty również wówczas, gdy odczuwa Alkoholowy Zespół Abstynencyjny. Długość działania Esperalu pozwala na jednoczesne stosowanie wielu elementów kompleksowej terapii alkoholizmu. Wszywka jest skuteczna nawet przez rok, umożliwiając choremu aktywne uczestnictwo w psychoterapii alkoholizmu.