Leczenie wysokofunkcjonującego alkoholizmu (HFA, ang. High-Functioning Alcoholism) jest konieczne i zalecane, mimo że osoby dotknięte tym problemem często dobrze funkcjonują w życiu zawodowym i społecznym. To, że ktoś radzi sobie na co dzień, nie oznacza, że nie cierpi z powodu uzależnienia ani że nie doświadcza jego skutków. Alkoholizm (również alkoholizm wysokofunkcjonujący) jest chorobą postępującą o złożonym charakterze. Z czasem u chorego tolerancja na alkohol wzrasta, a kontrola nad piciem spada, powodując pogłębienie konsekwencji zdrowotnych nadużywania substancji odurzającej.
Nawet bez jawnych problemów społecznych, alkohol wpływa na funkcjonowanie wszystkich układów i narządów człowieka. Alkoholizm wysokofunkcjonujący w szczególny sposób naraża na szkody zdrowotne i psychiczne bliskich osób uzależnionych, powodując u nich silne objawy współuzależnienia, wysoki poziom stresu i niepokoju, nawet gdy na pozór wszystko wygląda „normalnie”. Ponadto, przekonanie uzależnionego o tym, że ma on wszystko pod kontrolą, opóźnia decyzję o leczeniu i pogłębia uzależnienie.
Czym jest alkoholizm wysokofunkcjonujący (HFA)? Jak rozpoznać wysokofunkcjonującego alkoholika?
Alkoholizm wysokofunkcjonujący to jeden z typów nałogu, najczęściej uzależnienie kryte, maskowane i racjonalizowane, przez co może pozostawać niezdiagnozowane przez lata. Osoby z HFA często nie spełniają stereotypowego obrazu alkoholika, co utrudnia im (i ich bliskim) rozpoznanie choroby. Problem z alkoholem może dotyczyć osób obu płci, w różnym wieku, nie tylko z nizin społecznych. Nie jest bowiem zależny od sukcesów zawodowych czy wysokiego statusu społecznego. W przypadku alkoholików wysokofunkcjonujących zadbany wygląd, wysokie stanowiska, odnoszone sukcesy, udane życie zawodowe i towarzyskie to tylko pozory normalności. W tle odbywa się zwykle kryzys rodzinny, przerwy w piciu powodują trudności w radzeniu sobie w pracy, a zachowanie uzależnionego może być nawet przyczyną zatargu z prawem.
Jak dochodzi do powstania alkoholizmu wysokofunkcjonującego?
Powstanie alkoholizmu wysokofunkcjonującego (HFA) to proces złożony i często rozciągnięty w czasie. W tym przypadku uzależnienie rozwija się w sposób subtelny i pozornie niewidoczny – zarówno dla samej osoby pijącej, jak i jej otoczenia. Alkoholik wysokofunkcjonujący zwykle nie upija się do nieprzytomności – wszystko zaczyna się od społecznie akceptowanych wzorców picia, które z czasem przekształcają się w uzależnienie. Alkohol pojawia się w sytuacjach towarzyskich, związanych z relaksem, świętowaniem. Osoba uzależniona często ma wysokie zdolności społeczne, jest ambitna, efektywna – picie traktuje jako sposób na odprężenie i relaks. Początkowo również otoczenie nie widzi problemu – przeciwnie, picie może być uznawane za element stylu życia.
Alkoholizm wysokofunkcjonujący powstaje w wyniku utrwalania określonego wzorca picia. Staje się ono regularne: wieczorem po pracy, w weekendy, na stres. Osoba zauważa, że alkohol redukuje napięcie, ułatwia sen, poprawia nastrój. Pojawia się zwiększona tolerancja ustroju na etanol. Osoba uzależniona potrzebuje coraz większych dawek etanolu, by odczuć jego działanie na układ nerwowy. Mimo braku zewnętrznych kryzysów wewnętrzne objawy nasilają się. Chory czuje rozdrażnienie, lęk, ma problemy ze snem, obsesyjne myśli o piciu.
Alkoholik wysokofunkcjonujący – objawy uzależnienia a życie rodzinne i zawodowe
Osoba zmagająca się z wysokofunkcjonującym alkoholizmem utrzymuje aktywność zawodową na stosunkowo wysokim poziomie, nawet w wymagających profesjach i branżach. Zwykle ma rodzinę, aktywne relacje partnerskie i nie unika kontaktów społecznych. Nie wykazuje oczywistych oznak uzależnienia, mimo że pije regularnie i w sposób szkodliwy (np. codziennie wieczorem, ukradkiem, z obsesją na punkcie alkoholu). Najczęściej zaprzecza problemowi, gdyż nie zauważa żadnych trudności wynikających z nadmiernego spożywania przez niego alkoholu. Osoby te nie wpisują się zatem w ogóle w stereotyp osoby uzależnionej.
Alkoholizm wysokofunkcjonujący w pierwszej kolejności zauważają przede wszystkim członkowie osoby uzależnionej. Objawy alkoholizmu są tutaj następujące: uzależniony staje się nieobecny emocjonalnie, funkcjonuje, ale jego nastrój jest niezwykle zmienny. Może występować u niego agresja słowna, wybuchy gniewu, potem przeprosiny. Bliscy i rodzina uzależnionego starają się dostosować do norm i wzorców jego picia, chroniąc go przed konsekwencjami własnego postępowania. W tym momencie rozpoczyna się mechanizm współuzależnienia. Alkoholizm wysokofunkcjonujący wywiera negatywny wpływ na relacje rodzinne i towarzyskie. Mimo że chory stara się pozostać aktywny we wszystkich sferach swojego życia (również kontaktach towarzyskich), stopniowo dochodzi do erozji zaufania i bliskości, konfliktów małżeńskich bądź partnerskich. Groźna jest ponadto samotność w relacji z osobą uzależnioną oraz ryzyko przekazania wzorców picia dzieciom.
Skutki nadużywania alkoholu
Skutki nadużywania alkoholu są poważne i wielowymiarowe – dotyczą zarówno zdrowia fizycznego i psychicznego, jak i relacji, pracy, a nawet prawa. Co ważne, szkody mogą się pojawiać nawet wtedy, gdy osoba jeszcze nie spełnia kryteriów uzależnienia, ale regularnie przekracza bezpieczne normy spożycia. Nadmierne spożycie etanolu nie tylko prowadzi do rozwoju nałogu, ale wpływa też na zdrowie psychiczne i fizyczne człowieka. Zatrucie alkoholem uszkadza większość narządów wewnętrznych. Zwiększa ryzyko udaru mózgu po alkoholu, zawału mięśnia sercowego, utraty przytomności, a nawet nagłego zatrzymania krążenia.
Jak rozpocząć proces leczenia alkoholizmu wysokofunkcjonującego?
Choć życie z HFA może z zewnątrz wydawać się stabilne, to wewnętrznie często jest pełne napięcia, lęku i samotności. To „dobrze działające” uzależnienie niesie ogromne koszty emocjonalne i zdrowotne, które z czasem narastają. Konieczne jest zatem szybkie rozpoczęcie kompleksowej terapii uzależnienia alkoholowego. Wyłącznie współpraca ze specjalistami może pomóc w odzyskaniu równowagi, nie tylko tej złudnej, ale rzeczywistej.
Wysokofunkcjonujący alkoholicy zgłaszają się do naszej placówki na odtrucie alkoholowe, czyli profesjonalny detoks alkoholowy celem bezpiecznego odstawienia alkoholu. To pierwszy etap leczenia alkoholizmu. Mimo że zwykle nie zmagają się z ciągami alkoholowymi, również ich może dotyczyć Alkoholowy Zespół Abstynencyjny (głód alkoholowy). Główne zalety detoksu alkoholowego to jego szybkość i bezpieczeństwo. Pacjent pozostaje pod ścisłą opieką i kontrolą personelu medycznego. Gdy rozwijają się u niego niepokojące objawy, lekarz i pielęgniarki reagują natychmiast, adekwatnie do jego potrzeb i aktualnego stanu zdrowia.
Wysokofunkcjonujący alkoholizm – kompleksowa terapia choroby alkoholowej
Po odstawieniu substancji odurzającej należy jeszcze utrzymać długotrwałą, najlepiej stałą, abstynencję. Pomagają w tym środki farmakologiczne wspierające inne metody leczenia alkoholizmu. Wśród nich wymienia się przede wszystkim skuteczną terapię Esperalem. Działanie wszywki alkoholowej polega na wzbudzeniu awersji, czyli niechęci alkoholików wysokofunkcjonujących do spożywania alkoholu. Obawiają się oni skutków połączenia etanolu z lekiem wszytym podskórnie do ich organizmu (reakcji disulfiramowej). Skuteczność wszywki alkoholowej oceniana jest wysoko, a długość działania Esperalu sprzyja podejmowaniu długotrwałych działań terapeutycznych, zwłaszcza psychoterapii.
Warto zauważyć, że podczas walki z problemem alkoholowym pomocne okazuje się nie tylko specjalistyczne leczenie uzależnienia od alkoholu, ale również ogólna zmiana prowadzonego dotychczas trybu życia. Niektórzy pacjenci decydują się na zmianę miejsca zamieszkania, wykonywanej pracy, znajdują hobby, dostrzegając, że m.in. sport pomaga wyjść z alkoholizmu.