Powrót do picia po okresie abstynencji to częsty i bardzo złożony problem. Stan ten podczas procesu leczenia uzależnienia od alkoholu etylowego określa się mianem nawrotu choroby alkoholowej. Może on nastąpić po tygodniach, miesiącach, a nawet latach spędzonych przez pacjenta w trzeźwości. To bolesne doświadczenie zarówno dla samego uzależnionego, jak i jego najbliższych. Nierzadko pojawia się nagle, pozornie bez wyraźnego powodu, gdy wydaje się, że chory jest na dobrej drodze do pokonania własnego nałogu.
Alkoholizm to choroba przewlekła, której leczenie nie kończy się w momencie zaprzestania picia. Trzeźwienie to bowiem proces długotrwały, wymagający ciągłego zaangażowania, zmiany stylu życia i świadomego zarządzania emocjami. Nawrót alkoholizmu, czyli powrót do picia po okresie abstynencji, nie jest rzadkością. Według danych statystycznych może on dotykać nawet od 40 do 60% wszystkich osób uzależnionych już w pierwszym roku trzeźwości. Zwykle postrzegany jest jako porażka, ale w rzeczywistości pozostaje elementem dynamicznego procesu zdrowienia. Stanowi istotny sygnał ostrzegawczy – o niedomkniętych emocjach, nierozpoznanych potrzebach, zaniedbanej profilaktyce nawrotów. Powodów powrotu do picia może być bowiem wiele: stres, samotność, iluzja kontroli czy nawet zwyczajne zmęczenie walką o trzeźwość.
Nawrót choroby alkoholowej – na czym polega? Dlaczego alkoholik po terapii wraca do picia?
Mianem nawrotu w chorobie alkoholowej określa się każdorazowy powrót do picia po okresie abstynencji, niezależnie od tego, ile trwała trzeźwość. Nie chodzi tu tylko o jednorazowe sięgnięcie po alkohol. To przede wszystkim Alkoholowy Zespół Abstynencyjny (głód alkoholowy), zaprzeczanie problemowi, myślenie „wszystko mam już pod kontrolą”. Nawrót może być nagły, ale najczęściej rozwija się stopniowo. Zaczyna się od zmian w myśleniu, emocjach i zachowaniu, zanim jeszcze dojdzie do picia.
Osoba uzależniona może złamać abstynencję i powrócić do picia w każdej fazie alkoholizmu i jego leczenia. Terapia to dopiero początek drogi. Jeśli osoba przestaje korzystać ze wsparcia, nie rozwija nowych umiejętności radzenia sobie, ryzyko nawrotu rośnie. Brak pracy nad sobą podczas terapii i już po jej zakończeniu skutkuje zmniejszeniem motywacji do walki z nałogiem. Po czasie trzeźwości pojawia się myśl: „Już nie jestem alkoholikiem”, „Jedno piwo mi nie zaszkodzi”. To pułapka – uzależnienie nie znika nagle. Terapeuci zwracają również uwagę na groźny dla trzeźwości brak strategii radzenia sobie z emocjami, w tym również nadmiernym stresem. Powrót do picia po okresie abstynencji może wynikać z braku nowych sposobów zachowania i podejmowania adekwatnych reakcji społecznych. Niebezpieczny jest ponadto powrót do starego towarzystwa, sytuacje społeczne, obecność alkoholu w domu – to silne wyzwalacze. Izolacja, rozdrażnienie, utrata motywacji, rezygnacja ze spotkań grup wsparcia – to typowe objawy tzw. nawrotu emocjonalnego, który często poprzedza fizyczne picie.
Powrót do picia po okresie abstynencji – czy można mu zapobiec?
Nawrót alkoholowy nie powinien być postrzegany w kategoriach porażki, ale ostrzeżenia. Świadome rozpoznawanie sygnałów nawrotu i aktywna praca nad sobą są kluczowe, by zatrzymać ten proces, zanim znów sięgnie się po kieliszek. Całkowita eliminacja ryzyka powrotu do picia po okresie abstynencji jest trudna. Można mu jednak skutecznie zapobiegać i minimalizować prawdopodobieństwo spożywania alkoholu. Kluczowe jest zrozumienie faktu, że trzeźwienie to proces, który trwa przez całe życie osoby uzależnionej.
Na wszystkich etapach leczenia alkoholizmu niezwykle istotna jest nauka rozpoznawania sygnałów ostrzegawczych i unikania tzw. wyzwalaczy głodu alkoholowego. Konieczna jest zmiana środowiska, unikanie dawnych znajomych od picia, imprez, miejsc kojarzonych z alkoholem, z jednoczesnym otaczaniem się ludźmi wspierającymi trzeźwość. Warto rozważyć zajęcia sportowe, pasje, pracę nad relacjami. Sport pomaga wyjść z alkoholizmu, a trzeźwość to nie tylko brak alkoholu, ale nowa jakość życia.
Niezależnie od rodzaju i ilości stosowanych metod leczenia alkoholizmu konieczne jest kontynuowanie leczenia i kontaktu ze specjalistami nawet po zakończeniu terapii uzależnienia. To przede wszystkim udział w grupach wsparcia (AA, grupy terapeutyczne), regularne konsultacje z terapeutą uzależnienia. Specjaliści zalecają również rozwijanie samoświadomości pacjentów. Doradzają prowadzenie dzienniczka trzeźwości oraz analizę zachowań i reakcji.
Jak i kiedy zdrowieje osoba uzależniona od alkoholu?
Wczesna abstynencja to okres najbardziej obciążony ryzykiem nawrotu. Powrót do picia po okresie abstynencji następuje najczęściej w czasie od 0 do 6 miesięcy od rozpoczęcia trzeźwości. Osoba uzależniona spędza ten czas na walce z głodem alkoholowym, wahaniach nastroju, konieczności budowania nowych nawyków. Po upływie tego czasu następuje względna stabilizacja (6-18 miesięcy). Objawy zatrucia alkoholem nie są już odczuwalne, negatywny wpływ toksyn alkoholowych na organizm uzależnionego wycofuje się. Zmniejsza się ryzyko udaru mózgu po alkoholu i rozwoju niebezpiecznych współistniejących chorób przewlekłych. Okres ten charakteryzuje się lepszą kontrolą emocji, odbudową relacji i ogólną poprawą poziomu zdrowia psychicznego i fizycznego chorego. Pojawia się większe poczucie sensu i satysfakcji z trzeźwości. O trwałym zdrowieniu mówimy natomiast po upływie ok. 2 lat abstynencji. Trzeźwość staje się częścią tożsamości. Osoba uzależniona ma już narzędzia, by radzić sobie z trudnościami bez alkoholu. Nadal jednak musi być czujna – nawroty mogą się zdarzyć nawet po latach.
Powrót do picia po okresie abstynencji – skuteczne leczenie alkoholizmu a przerwanie ciągu alkoholowego
Zdrowienie z uzależnienia od alkoholu nie jest równoznaczne z przerwaniem ciągu alkoholowego i rozpoczęciem odtrucia alkoholowego. Odstawienie alkoholu to dopiero pierwszy krok – prawdziwe zdrowienie to zmiana myślenia, emocji, nawyków i stylu życia. To szczególnie trudne zwłaszcza w przypadku diagnozy alkoholizmu wysokofunkcjonującego. Pierwszym etapem procesu jest uświadomienie sobie przez chorego własnych trudności, dostrzeżenie objawów alkoholizmu i podjęcie decyzji o konieczności zmiany. Czasem wymuszona zostaje ona przez kryzys (np. utrata pracy, rozpad rodziny). Przy ciężkim uzależnieniu, w fazie krytycznej i przewlekłej, konieczny jest profesjonalny detoks alkoholowy z udziałem profesjonalistów. Przy oczyszczaniu organizmu z alkoholu niezbędna jest pomoc medyczna. Główną zaletą detoksu alkoholowego jest bowiem jego skuteczność i bezpieczeństwo. Pacjent pozostaje pod stałą opieką specjalistyczną lekarzy, stosujących wobec niego dożylną suplementację witaminową oraz farmakoterapię. Ogranicza się tym samym ryzyko rozwoju objawów głodu alkoholowego, w pierwszej kolejności odpowiedzialnych za wczesny nawrót alkoholizmu.
Psychoterapia i terapia awersyjna
Po detoksykacji czas na psychoterapię alkoholizmu w formie spotkań indywidualnych lub grupowych. Trzeźwemu uzależnionemu wydaje się, że może kontrolować swoje picie, pozbywa się poczucia winy, odbudowuje poczucie własnej wartości. Często jednak są to złudne odczucia, które sprzyjają nawrotom.
Powrót do picia po okresie abstynencji może zatrzymać profesjonalna i kompleksowa terapia choroby alkoholowej. Oprócz detoksu i psychoterapii składa się na nią również terapia Esperalem. Działanie wszywki alkoholowej opiera się na mechanizmie awersji, czyli wywołaniu negatywnych skojarzeń ze spożywaniem alkoholu. Skuteczność wszywki alkoholowej zależy zatem od samego pijącego. Póki powstrzymuje się on od picia etanolu ze strachu przed niebezpiecznymi objawami tzw. reakcji disulfiramowej, farmakologiczne metody wspierające leczenie alkoholizmu mają sens. Długość działania Esperalu (od 8 do 12 miesięcy) pozwala na jego jednoczesne stosowanie z innymi metodami leczenia uzależnienia.